Devlet tarafından verilen ağır sübvansiyonlar nedeniyle İran'da akaryakıt fiyatları litre başına sadece 0,03 dolar (0,8 TL) civarında başlıyor. Bu rakam ABD'de 1,10 dolar, İngiltere'de ise 1,88 dolar seviyelerindedir. Türkiye'de ise güncel fiyatlara göre benzin 1,40 dolar seviyelerinde satılıyor.
Ancak İran'da bu aşırı ucuz pompa fiyatı, artan ithalat nedeniyle devlete büyük zarar veriyor. Siyasetçiler, halkın tepkisini çekmemek adına akaryakıt fiyatlarını artırmayı düşünmekten kaçınıyorlar.
Yaptırımlar da büyük sorun yaratıyor
Financial Times'ın haberine göre, petrol zengini İran, ucuz petrol konusunda Libya ve Venezuela ile rekabet ediyor ancak yaptırımlar nedeniyle arz sadece yurtiçi rafinaj kapasitesiyle sınırlı. İran Devlet Başkanı Ebrahim Raisi ve hükümeti, ABD yaptırımlarının neden olduğu ekonomik zorluklarla mücadele etmeye çalışıyor.
Artan talebin yarattığı zorluklar, İran yönetimini on yıl sonra ilk kez stratejik rezervleri kullanmaya ve petrol ithalatına yönlendirdi. İranlı yetkililere göre, rafine yakıt talebi mart ayından bu yana beşte bir oranında arttı, ancak rafinaj kapasitesi sınırlamaları daha fazla ham petrolün akaryakıta dönüştürülmesini engelliyor.
Büyük zarar
İran'da ithal edilen akaryakıt, serbest piyasa fiyatlarından satın alınıp daha düşük bir fiyatla tüketicilere sunuluyor. Bu durum büyük bir mali kayba neden oluyor. Bu fiyat baskısı nedeniyle, İranlılar yıllardır alıştıkları düşük fiyatlı akaryakıt döneminin sona ermesinden endişe ediyorlar.
Milletvekili Mohammad-Reza Mir-Tajeddini, yakıt sübvansiyonlarının ülkenin toplam kalkınma bütçesinden üç kat daha fazla olduğunu belirterek, akaryakıt fiyatlarını artırmak konusunda cesaret eden kimse olmadığını ifade etti.
Hükümet çekiniyor
Hükümet, en son 2019 yılında fiyatları artırmıştı ve bu da halk arasında öfkeye neden olmuştu. Uluslararası Af Örgütü'ne göre, şiddetli sokak protestolarında 300'den fazla kişi hayatını kaybetmişti. Petrokimya sektöründe faaliyet gösteren Hamid Hosseini, düşük petrol fiyatlarının sürdürülebilir olmadığını belirterek, hükümetin fiyatları artırmak için siyasi cesareti olmadığını söyledi. Tüketim artmaya devam ediyor ve hükümet ithalat yapıyor. Eğer fiyatlar aynı seviyede kalırsa, iki yıl sonra talebi yönetmek imkansız hale gelebilir dedi.
